Celiakia to glutenozależna choroba trzewna o podłożu immunologicznym. Objawy celiakii to przewlekłe bóle brzucha, nudności i wymioty, przewlekła biegunka, zaparcia. W diagnostyce celiakii wykonuje się podstawowe badania krwi, badanie endoskopowe górnego odcinka przewodu pokarmowego, pobranie wycinków z oceną w badaniu histopatologicznym, czasami dodatkowo: badania genetyczne. Leczenie celiakii polega przede wszystkim na stosowaniu diety bezglutenowej. Jakie objawy mogą wskazywać na celiakię? Jak objawia się celiakia u dzieci i dorosłych? Celiakia, nazywana inaczej glutenozależną chorobą trzewną, może ujawnić się w każdym wieku. To choroba genetyczna o charakterze autoimmunologicznym – przyczyną celiakii jest więc niewłaściwa reakcja układu odpornościowego w stosunku do własnych tkanek. Celiakia jest silnie związana z nietolerancją glutenu, czyli składowych białka zawartego w zbożach. Gluten występuje w ziarnach takich zbóż jak pszenica (w której stanowi 80 proc. białek), żyto i jęczmień. Pełni funkcję spoidła – tworząc z wodą przestrzenną strukturę, nadaje pszennemu ciastu plastyczną, kleistą i ciągliwą konsystencję. Warto wiedzieć, że gluten nie wywołuje choroby – reakcja organizmu na gluten ujawnia jedynie jej obecność. Częstość występowania celiakii w krajach wysokorozwiniętych określa się na 1 proc. (u kobiet stwierdza się ją 2–3 razy częściej niż u mężczyzn). Poza klasycznymi objawami jelitowymi (biegunki, bóle, wzdęcia, zaparcia) u chorych obserwuje się spadek masy ciała, niski wzrost, drażliwość, przewlekłe zmęczenie, a w badaniach krwi – podwyższone stężenie aminotransferaz. Celiakia – przyczyny Przyczyny celiakii nie są do końca poznane – nieprawidłowa reakcja immunologiczna w przypadku celiakii polega na nadmiernej reakcji układu odpornościowego na gluten, nierozpuszczalny polipeptyd bogaty w glutaminę i prolinę. Istnieją przypuszczenia, że na występowanie celiakii wpływają zarówno predyspozycje genetyczne, jak i czynniki środowiskowe. Istnieją też związki celiakii z innymi chorobami autoimmunologicznymi – na celiakię chorują osoby, u których stwierdzono takie choroby, jak: toczeń rumieniowaty, reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), cukrzyca. Czynnikiem ryzyka celiakii może być też obecność innej choroby o podłożu immunologicznym w rodzinie. Predyspozycję genetyczną do celiakii stwierdza się w przypadku wykrycia u pacjenta antygenów HLA-DQ2 lub HLA-DQ8 (brak tych antygenów jest podstawą do wykluczenia celiakii). Początek celiakii często ma miejsce w momencie nagłego osłabienia odporności – np. po długo trwającej infekcji, po dużym stresie, po poważnej operacji. >>> Preparaty wspomagające apetytRodzaje celiakii Objawy celiakii zależą od rodzaju choroby. celiakia klasyczna – ten rodzaj celiakii charakteryzuje się występowaniem typowych objawów (przewlekłe biegunki, spadek masy ciała, tłuszczowe lub wodniste stolce, częste bóle brzucha i wzdęcia); klasyczna celiakia u dzieci może skutkować zaburzeniami rozwoju fizycznego (np. brak przyrostu masy ciała i wzrostu);celiakia bezobjawowa – to rodzaj celiakii charakteryzujący się brakiem objawów klinicznych; do tego rodzaju celiakii zaliczana jest tzw. celiakia latentna, czyli sytuacja, w której stwierdza się celiakię bez charakterystycznych objawów – przy jednoczesnym braku nieprawidłowości w badaniach kosmków jelitowych; jeśli stwierdza się zanik kosmków jelitowych (przy braku klasycznych objawów celiakii), to mówimy o celiakii niemej;celiakia nietypowa – w tym rodzaju celiakii mogą wystąpić niektóre charakterystyczne objawy jelitowe; stwierdza się też zaniki kosmków jelitowych śluzówki jelita cienkiego; szacuje się, że ten rodzaj celiakii występuje częściej niż celiakia klasyczna – mało charakterystyczne objawy dodatkowo utrudniają diagnostykę. W przebiegu celiakii nietypowej mogą wystąpić objawy: zmiany skórne i błon śluzowych, zaburzenia układu krwiotwórczego, zaburzenia neurologiczne, problemy ze stawami (symetryczne zapalenie stawów).Czytaj więcej: Budezonid wstępnym lekiem dla chorych na celiakię oporną Celiakia – objawyprzewlekłe bóle brzucha;zmniejszenie masy ciała;przewlekłe biegunki;zaparcia i wzdęcia;objawy refluksu żołądkowo-przełykowego;częste migreny;niedożywienie;nudności i wymioty;przewlekłe zmęczenie;anemia, niedobór żelaza;wahania nastroju;osłabienie mięśniowe;problemy ze stawami;brak miesiączki;problemy skórne (opryszczka, afty);choroba Duhringa (opryszczkowe zapalenie skóry);polineuropatia obwodowa;niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie kupisz: Leki na wzdęcia Objawy endoskopowe celiakii to zmniejszenie liczby fałdów błony śluzowej, wygładzenie błony śluzowej dwunastnicy, grudkowa struktura błony śluzowej (te objawy nie są podstawą do postawienia diagnozy, dodatkowo wykonuje się biopsję). Celiakia u dzieci może dodatkowo objawiać się opóźnieniem rozwoju (opóźnienie dojrzewania płciowego, zaburzenia przyrostu masy ciała i wzrostu, opóźnienie pierwszej miesiączki). Tu kupisz: Leki, suplementy diety, żelazo stosowane w leczeniu niedokrwistości Celiakia – badania Badania podmiotowe i przedmiotowe nie wystarczą do postawienia diagnozy. W tym celu wykonywane są badania laboratoryjne oraz biopsja śluzówki jelita cienkiego. Diagnostyka celiakii polega na wykonaniu badania endoskopowego i pobraniu materiału, który wysyłany jest do badania histopatologicznego. Pewne rozpoznanie celiakii możliwe jest, gdy można potwierdzić zanik kosmków jelitowych. Jeśli u dziecka występuje podejrzenie celiakii, możliwe jest wykonanie badania endoskopowego w znieczuleniu ogólnym. Badania laboratoryjne w diagnostyce celiakii polegają na pobraniu krwi i oznaczeniu aktywności przeciwciał przeciwko transglutanimazie tkankowej (tTG), deamidowanej gliadynie (DGP), endomysium mięśni gładkich (EmA). W niektórych przypadkach stosowane są badania genetyczne (występowanie antygenów HLA-DQ2 lub HLA-DQ8 może wskazywać na predyspozycje genetyczne celiakii, brak tych antygentów jest podstawą do wykluczenia celiakii). Celiakia – leczenie Celiakia jest nieuleczalna – podstawą terapii jest eliminowanie objawów celiakii. Leczenie celiakii polega więc przede wszystkim na stosowaniu diety bezglutenowej (wyklucza się z diety: pszenicę, żyto, jęczmień i owies). Celiakia – powikłania Każda postać celiakii może skutkować wystąpieniem powikłań, jeśli choroba nie jest leczona lub jest niewłaściwie leczona. Możliwe powikłania celiakii to osteoporoza, pierwotna marskość wątroby, stłuszczenie wątroby, niedokrwistość, zaburzenia neurologiczne, zaburzenia płodności, niedożywienie. Czytaj więcej: Osteoporoza - przyczyny i diagnostyka. Dieta przy osteoporozie Celiakia a nadwrażliwość na gluten Celiakia, czyli enteropatia glutenowa, to autoimmunologiczna choroba uwarunkowana genetycznie. Nie każda nadwrażliwość na gluten to celiakia – wyróżniamy niebędącą celiakią nadwrażliwość na gluten (NGNS) oraz IgE-zależną alergię na pszenicę. Każda z tych chorób wymaga odmiennego traktowania.>> Choroba Leśniowskiego – Crohna – objawy, przyczyny. Czy choroba Crohna jest wyleczalna. Biopsja jelita cienkiego a celiakia. Do stwierdzenia celiakii służy także ocena stanu kosmków jelitowych poprzez biopsję jelita cienkiego. Biopsję przeprowadza się przede wszystkim u osób dorosłych, rzadziej u dzieci.
fot. Fotolia To choroba związana z nietolerancją glutenu w diecie. Jej objawy są różne w zależności od wieku chorego. Objawy celiakii u dzieci Najczęściej są to dolegliwości związane z układem pokarmowym: przewlekłe biegunki wzdęcia bóle brzucha wymioty zaparcia, jasne cuchnące lub tłuszczowe stolce niedostateczne przybieranie na wadze Później, w okresie przedszkolnym i wczesnoszkolnym mogą pojawić się również: utrata wagi zmęczenie zmiany usposobienia problemy rozwojowe (w tym ADHD) niski wzrost. Objawy celiakii u osób dorosłych W tej grupie wiekowej celiakia ma zupełnie inne oblicze. Jedynie co trzeci chory ma dolegliwości pochodzące z układu pokarmowego np. przewlekłe lub częste biegunki. Najczęstsze symptomy to: anemia związana z niedoborem żelaza afty wczesna osteoporoza niepłodność i nawykowe poronienia nietolerancja laktozy niedobory witamin i składników mineralnych przewlekłe zmęczenie zaburzenia neurologiczne niewydolność trzustki problemy z woreczkiem żółciowym. Nasilenie objawów celiakii bywa bardzo różne, od łagodnego (np. tylko osłabienie), aż po przewlekłe biegunki, prowadzące do poważnej utraty masy ciała. Choć oczywiście symptomy nasilają się, gdy chory nie stosuje diety bezglutenowej, to zaostrzenie choroby może też mieć związek z ciążą, infekcjami, silnym stresem lub przebytym zabiegiem chirurgicznym. Udowodniono, że osoby z nieleczoną celiakią mają większe ryzyko wystąpienia innych chorób autoimmunologicznych oraz nowotworów, ale, co ważne, już po kilku latach przestrzegania bezglutenowej diety, prawdopodobieństwo to znacznie spada. Skórne objawy celiakii Jeśli u kogoś pojawiają się na skórze zmiany przypominające opryszczkę, być może cierpi na tzw. skórną postać celiakii (tzw. chorobę Duhringa). Tę chorobę można podejrzewać, jeśli zmiany są zlokalizowane symetrycznie np. na obu łokciach, kolanach, pośladkach itd. Wyglądają one jak pęcherzyki, grudki, rozmieszczone na zaczerwienionym obszarze skóry i są bardzo swędzące, dlatego chorzy często je rozdrapują, co prowadzi do powstawanie strupów i blizn. Choroba ujawnia się zwykle między 14. a 40. rokiem życia i ma podłoże genetyczne - może np. występować w tych samych rodzinach, w których są chorzy na celiakię. Problemom skórnym zwykle towarzyszą typowe objawy ze strony przewodu pokarmowego, związane z zanikiem kosmków jelitowych a także (u połowy chorych) defekty szkliwa zębów. Zmiany na skórze nasilają się pod wpływem produktów bogatych w jod (ryby morskie, skorupiaki). Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
W rzadkich przypadkach poza objawami skórnymi mogą występować dodatkowe symptomy, na przykład: ból głowy, gorączka, objawy astmatyczne, chrypka, trudności w przełykaniu, nudności, wymioty, biegunka, skurcze żołądka, brak apetytu, uczucie zmęczenia itp. Pokrzywka dermograficzna jest inaczej nazywana dermografizmem.Celiakia to choroba autoimmunologiczna, która jest trudna do zdiagnozowania. Jak ją zatem rozpoznać? Czy wystarczy odstawić gluten, by poczuć się lepiej? Na te pytania w Dzień Dobry TVN odpowiedzieli psychodietetyczka Dominika Musiałowska oraz dr hab. n. med. Wojciech Marlicz z Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w - podstępna choroba Celiakia nazywana jest podstępną chorobą, ponieważ jest trudna do zdiagnozowania. Na własnej skórze przekonała się o tym Dominika Musiałowska, prezes Fundacji "Insulinooporność – zdrowa dieta i zdrowe życie", która latami mierzyła się z wieloma problemami zdrowotnymi. - Biegałam od lekarza do lekarza. Były problemy neurologiczne, psychologiczne, depresja i mnóstwo niedoborów pokarmowych, bóle mięśni, infekcje. Ciężko więc było stwierdzić, co tak naprawdę się dzieje. Były też problemy z płodnością, zaburzenia hormonalne, metaboliczne. Dużo tego i trwało to wiele lat. Z roku na rok ten stan się pogarszał. (...) Trafiłam do gastrologa i pociągnęliśmy temat celiakii i do tej diagnozy w końcu doszło. To był dla mnie ratunek - tłumaczyła psychodietetyczka w Dzień Dobry dr hab. n. med. Wojciecha Marlicza celiakię trudno jest rozpoznać, ponieważ "wiele objawów jest słabo wyrażonych", a dolegliwości dotyczą różnych narządów i układów, które nie zawsze są kojarzone z przewodem pokarmowym i glutenem. Dlatego tak długo pacjenci szukają pomocy. To jedna strona medalu, a druga to taka, że diagnostyka nie jest prosta. - Polega ona na wyznaczeniu pewnych przeciwciał we krwi i potwierdzeniu tych wyników biopsją endoskopową jelita cienkiego. Wiadomo, badanie nie jest przyjemne i wiele osób od niego ucieka - zauważył specjalista. Jak żyć bez glutenu?Ostatnio odbyła się premiera książki Dominiki Musiałowskiej pt. "Celiakia. Życie bez glutenu". Autorka w Dzień Dobry TVN opowiedziała o tym, jak wygląda jej codzienność z chorobą. - Jedynym sposobem jej leczenia jest dieta bezglutenowa. W tym momencie nie ma żadnego innego leczenia. To jest dieta do końca życia. Wydaje nam się, że "nie będę jeść pieczywa, makaronu", ale to tak nie wygląda. W celiakii dieta bezglutenowa jest bardzo restrykcyjna. Trzeba zwracać uwagę na śladowe ilości glutenu. Nie może go być w przyprawach, wędlinach, które często mają dodatek glutenu, o którym nawet nie zdajemy sobie sprawy. Trzeba dokładnie czytać składy i uważać - poleciła nasza gościni. Jak dodała, spożywając posiłek w restauracji, należy upewnić się, czy produkty bezglutenowe nie były przyrządzanie na tej samej desce, co te zawierające gluten. Które objawy świadczą o rozwoju celiakii? Dlaczego powiązana jest ze stanami depresyjnymi? Ile osób w Polsce choruje na celiakię? Posłuchaj całej rozmowy z naszymi gośćmi w materiale wideo. Nie oglądałeś Dzień Dobry TVN na antenie? Pełne odcinki znajdziesz w serwisie serwisem kobiecym i tworzymy dla Was treści związane ze stylem życia. Pamiętamy jednak o sytuacji w Ukrainie. Chcesz pomóc? Sprawdź, co możesz zrobić. Pomoc. Informacje. też:Autor:Dominika CzerniszewskaŹródło zdjęcia głównego: Jerzy Dudek/East News
Objawy: biegunki tłuszczowe lub wodniste; utrata masy ciała, chudnięcie, objawy niedożywienia; ból brzucha; zaburzenia rozwoju, zmiana usposobienia, niski wzrost, brak masy mięśniowej, utrata apetytu, wzdęty brzuch (u dzieci) Celiakia nieklasyczna. Bez zespołu złego wchłaniania (biegunek, chudnięcia). Celiakia, inaczej choroba trzewna, to autoimmunologiczna choroba, spowodowana nietolerancją glutenu. Szacuje się, że cierpi na nią około 1-2% populacji, choć statystyki te są prawdopodobnie zaniżone - różnorodność objawów i podstępny przebieg celiakii sprawiają, że duża część przypadków pozostaje niezdiagnozowana. Dowiedz się, jakie są przyczyny celiakii, jakie objawy celiakii są najbardziej charakterystyczne, oraz na podstawie jakich badań można ją rozpoznać. Czy leczenie celiakii to jedynie dieta? Autor: Getty Images Spis treściPrzyczyny i mechanizm rozwoju celiakiiPostacie celiakii. Objawy i przebieg chorobyDiagnostyka celiakiiNieceliakalna nadwrażliwość na glutenProfilaktyka celiakiiCeliakia - terapia i rokowanie Celiakia, czyli choroba trzewna, należy do grupy chorób autoimmunologicznych, czyli takich, w których układ odpornościowy błędnie rozpoznaje tkanki własnego organizmu jako obce. W ten sposób powstaje odpowiedź immunologiczna, mająca na celu ich zniszczenie. W przypadku celiakii, narządem, przeciwko któremu skierowana jest nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego, jest jelito cienkie. Celiakia na ogół ujawnia się w dzieciństwie. Ale może też pojawić się dopiero w dorosłym życiu - zwykle między 35. a 55. rokiem życia, niekiedy później. Dwa razy częściej dokucza kobietom niż mężczyznom. Potrafi rozwijać się bezobjawowo i wtedy dowiadujemy się o niej przypadkiem albo wcale nie jesteśmy świadomi, że ją mamy. Badania dowodzą, że 30 procent dorosłych, u których stwierdza się celiakię, w pierwszych latach życia przeszło jej łagodną postać, ale choroba nie została wtedy rozpoznana. Przyczyny i mechanizm rozwoju celiakii Choroba rozwija się na podłożu kilku mechanizmów. Pierwszym z istotnych czynników jest predyspozycja genetyczna - znacząca większość pacjentów chorujących na celiakię posiada specyficzny zestaw genów (tzw. haplotyp DQ2 lub DQ8). Spożycie glutenu - mieszaniny białek, występującej w pszenicy, życie, jęczmieniu i ich pochodnych - wyzwala u nich pobudzenie układu odpornościowego, polegające na wytwarzaniu różnorodnych przeciwciał oraz odpowiedzi zapalnej. Skutkiem tych zmian jest zniszczenie struktury i zaburzenie funkcjonowania jelita cienkiego. Typowo dochodzi do zaniku kosmków, czyli naturalnych pofałdowań błony śluzowej. Dodatkowo, zmniejszona zostaje aktywność enzymów trawiennych. Te zmiany skutkują zaburzeniami procesu trawienia pokarmów oraz wchłaniania składników odżywczych. Postacie celiakii. Objawy i przebieg choroby Celiakia może przyjmować kilka postaci klinicznych, powodując różne rodzaje objawów. Typowo przebiegająca choroba jest związana przede wszystkim z zaburzeniami wchłaniania jelitowego oraz ich skutkami. O wiele większym wyzwaniem diagnostycznym są natomiast utajone i nietypowe postacie celiakii, w których zdarza się, że przez wiele lat nie udaje się postawić prawidłowego rozpoznania. Ze względu na przebieg choroby wyróżniamy następujące postacie celiakii postać klasyczna celiakii Postać klasyczna najczęściej ujawnia się u małych dzieci. Szacuje się, że w klasyczny sposób manifestuje się tylko ok. 30% przypadków występowania choroby. Do najczęstszych objawów należą: bóle brzucha wzdęcia przewlekła biegunka Nieodpowiednie wchłanianie składników pokarmowych może powodować spowolnienie rozwoju dziecka. Upośledzenie trawienia tłuszczów skutkuje natomiast ich obecnością w stolcu (tzw. stolce tłuszczowe). Zmniejszone wchłanianie żelaza powoduje niedokrwistość. Mogą również występować niedobory witaminowe (głównie witaminy A, witaminy D, witaminy E i witaminy K). postać zaniedbana celiakii Jeżeli pomimo rozpoznania celiakii, pacjent nie przestrzega ścisłej diety bezglutenowej (lub choroba nie zostanie odpowiednio szybko zdiagnozowana), mogą wystąpić poważniejsze powikłania. Należą do nich: niski wzrost niedobór masy ciała zaburzenia układu kostnego (związane głównie z przewlekłym niedoborem wapnia oraz niedoborem witaminy D) Podobne problemy mogą dotyczyć rozwoju stałego uzębienia. Oprócz niedoborów witamin i minerałów, pojawia się również niedobór białka. Innym zaburzeniem jest opóźnienie dojrzewania płciowego, które może skutkować późniejszymi zaburzeniami płodności. Pacjenci z nieleczoną celiakią są również w grupie zwiększonego ryzyka zachorowania na chłoniaka jelita cienkiego. postać nietypowa celiakii Pacjenci z nietypową postacią celiakii zwykle nie odczuwają standardowych dolegliwości jelitowych. Ich objawy mogą być pozornie niezwiązane z chorobą. Należą do nich: przewlekła niedokrwistość osteoporoza zapalenie stawów bezpłodność przewlekłe zmęczenie zaburzenia neurologiczne (np. migrena) zaburzenia psychiatryczne (np. depresja) Nietypowy przebieg celiakii może współwystępować z innymi chorobami z grupy autoimmunizacyjnych, m. in. takimi, jak: cukrzyca typu I reumatoidalne zapalenie stawów toczeń autoimmunologiczne zapalenie tarczycy typu Hashimoto Co ważne, pomimo występowania objawów spoza układu pokarmowego, pacjenci spełniają klasyczne kryteria rozpoznania celiakii (charakterystyczny obraz jelita cienkiego oraz obecność specyficznych przeciwciał). późno ujawniająca się postać celiakii Początek występowania objawów w postaci późno ujawniającej się jest zwykle związany z dodatkowym czynnikiem wyzwalającym - takim jak na przykład infekcja, nagły stres lub ciąża. Szczególnym wariantem choroby, charakterystycznym dla tej właśnie postaci, jest tzw. choroba Duhringa, czyli opryszczkowate zapalenie skóry. Zmiany skórne o charakterze grudek i pęcherzyków mogą występować praktycznie we wszystkich lokalizacjach - na kończynach, tułowiu i skórze głowy. Zazwyczaj rozpoznanie ustala się na podstawie mikroskopowego badania wycinka skóry. Typowy obraz histopatologiczny jest wskazaniem do zbadania wycinka jelita, w którym zwykle ujawnia się zmiany typowe dla celiakii. Zmiany skórne w chorobie Duhringa ustępują po usunięciu glutenu z diety. Autor: Time Indywidualnie dobrana dieta pozwoli Ci z łatwością wyeliminować gluten z menu, a przy tym jeść zdrowo, smacznie i bez wyrzeczeń. Skorzystaj z JeszCoLubisz, innowacyjnego systemu dietetycznego online od Poradnika Zdrowie i zadbaj o swoje zdrowie i dobre samopoczucie. Ciesz się świetnie dobranym menu i stałym wsparciem dietetyka już dziś! Masz celiakię? Czytaj etykiety Gluten znajduje się w tych produktach, w których składnikiem jest pszenica, żyto, jęczmień lub owies. Niełatwo go wyeliminować z diety, bo producenci żywności dodają ziarna zbóż niemal do wszystkiego. Dlatego robiąc zakupy, uważnie czytaj etykiety. Unikaj pieczywa, kasz, makaronów, ciast, ciasteczek, zup i sosów zaprawianych mąką, kawy zbożowej, piwa (powstaje z jęczmienia i pszenicy) i wódki z żyta. Jeśli produkt zawiera białka roślinne, skrobię modyfikowaną, sprawdź, z jakiej rośliny te substancje pochodzą. Podobnie jest ze słodem (tylko kukurydziany jest bez glutenu) i gumą roślinną (nie ma glutenu celulozowa, arabska, guar, ksantanowa, mączka chleba świętojańskiego). Gluten można znaleźć w produktach mlecznych o niskiej zawartości tłuszczu, żółtych serach, wędlinach, majonezach, farszach owocowych, budyniach, lodach, gumach do żucia, chipsach, kostkach bulionowych. Jest też w niektórych lekach (np. witaminy, syropy od kaszlu), a nawet pomadkach do ust. Diagnostyka celiakii Rozpoznanie celiakii opiera się na dodatnich wynikach kilku rodzajów badań. Pierwszym krokiem są zazwyczaj testy serologiczne, polegające na oznaczeniu we krwi przeciwciał charakterystycznych dla celiakii. Są to trzy rodzaje przeciwciał: przeciwko tkankowej transglutaminazie (TG2) przeciwko endomysium (EMA) przeciwko deaminowanym peptydom gliadyny (DGP) Dodatni wynik tych badań nie jest wystarczający do rozpoznania celiakii. Stanowi on natomiast wskazanie do wykonania dalszej diagnostyki, czyli pobrania wycinków błony śluzowej jelita cienkiego. Co ważne, przed oznaczeniem przeciwciał należy upewnić się, czy pacjent stosuje "normalną" dietę, zawierającą gluten. Gdyby został on wcześniej wyeliminowany z diety, przeciwciała mogą być nieobecne we krwi. Pewne potwierdzenie celiakii można uzyskać w badaniu mikroskopowym wycinka śluzówki jelitowej. Zazwyczaj ocenia się materiał pochodzący z dwunastnicy, czyli początkowego odcinka jelita cienkiego. Wycinki pobierane są za pomocą specjalnych szczypczyków podczas badania endoskopowego. Typowy obraz celiakii to wygładzenie struktury błony śluzowej jelita oraz obecność komórek układu odpornościowego - limfocytów. Stopień zaawansowania zmian opisuje się w pięciostopniowej skali Marsha. Wykonanie biopsji, podobnie jak oznaczenie przeciwciał, powinno odbyć się podczas stosowania przez pacjenta diety zawierającej gluten. Dodatkową opcją diagnostyczną są badania genetyczne w kierunku celiakii. Ujemny wynik badań pozwala z dużym prawdopodobieństwem wykluczyć chorobę. Wynik dodatni nie stanowi natomiast kryterium rozpoznania - świadczy on jedynie o istnieniu genetycznej predyspozycji, ale nie potwierdza istnienia choroby. Jest on zatem wskazaniem do wykonania dodatkowych badań. Badanie genetyczne, w przeciwieństwie do testów serologicznych i biopsji, nie jest uzależnione od obecności glutenu w diecie. Można je zatem wykonać również wtedy, gdy pacjent na własną rękę zaczął stosować dietę bezglutenową. Pozostaje jeszcze pytanie: u których osób wskazana jest diagnostyka w kierunku celiakii? Z pewnością są to pacjenci z: objawami zaburzeń wchłaniania dolegliwościami żołądkowo-jelitowymi niedokrwistością o nieustalonej przyczynie W przypadku dzieci, niedobór wzrostu jest również wskazaniem do wykonania badań. Ryzyko celiakii jest zwiększone u osób, których najbliżsi krewni mają potwierdzoną chorobę. Pacjenci, chorujący na inne choroby autoimmunologiczne, również są poddawani przesiewowym testom na celiakię (czyli oznaczaniu przeciwciał z krwi). Zwiększone ryzyko celiakii występuje również w niektórych schorzeniach genetycznych (np. zespole Downa). Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten W kontekście schorzeń wywoływanych spożyciem glutenu warto również wspomnieć o stosunkowo "nowej" jednostce chorobowej - nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten. Jej objawy mogą przypominać celiakię, często towarzyszy im również złe samopoczucie i przewlekłe zmęczenie. Po wykonaniu badań w kierunku celiakii okazuje się jednak, że wyniki zarówno badania poziomu przeciwciał, jak i biopsji jelita cienkiego, są negatywne. Stosowanie diety bezglutenowej przynosi natomiast bardzo szybką poprawę stanu klinicznego i samopoczucia. Przyczyny rozwoju nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten nie zostały dokładnie poznane. Schorzenie rozpoznaje się po uprzednim wykluczeniu celiakii oraz alergii na produkty zawierające pszenicę. Leczenie polega na unikaniu glutenu w diecie. Niestety nie przeprowadzono jeszcze wiarygodnych badań naukowych celem sprawdzenia, czy taka dieta musi być stosowana przez całe życie. Profilaktyka celiakii W świetle dostępnych dowodów naukowych sposobem skutecznie zmniejszającym ryzyko zachorowania na celiakię jest odpowiednio wczesne wprowadzenie produktów zawierających gluten do diety niemowląt. Obecnie uważa się, że kontakt z niewielką ilością glutenu jest wskazany już około 5-6 miesiąca życia dziecka (niewielka ilość kaszki 1 raz dziennie). Po tym czasie można stopniowo zwiększać jego ilość w diecie, oczywiście cały czas obserwując reakcję organizmu dziecka. Jeżeli nie pojawią się żadne niepokojące objawy, nie ma wskazań do ograniczania glutenu w jego jadłospisie. Celiakia - terapia i rokowanie Podstawą leczenia celiakii jest ścisła eliminacja glutenu z diety przez całe życie. Po kilku tygodniach od wprowadzenia diety bezglutenowej, błona śluzowa jelita cienkiego ulega zagojeniu. Po kilku miesiącach zanikają również typowe dla celiakii przeciwciała. W momencie rozpoznania celiakii, pacjenci są zwykle kierowani do poradni dietetycznych, w których uczą się, jakich produktów muszą unikać oraz czym najlepiej je zastępować. Bardzo ważne jest zadbanie o prawidłowy bilans diety z uzupełnieniem składników, które normalnie pozyskiwane są z produktów zawierających gluten – błonnika oraz witamin z grupy B. Rokowanie co do wyleczenia celiakii jest niekorzystne - jest to choroba "na całe życie". Dzięki ścisłemu przestrzeganiu diety bezglutenowej można jednak kontrolować przebieg choroby i normalnie żyć. Pacjenci powinni pozostawać pod opieką lekarską, przede wszystkim w celu kontroli przestrzegania zaleceń dietetycznych oraz oceny ewentualnych niedoborów pokarmowych i ich powikłań. Odstępstwa od diety w przypadku celiakii nie są wskazane - spożycie nawet jednego posiłku zawierającego gluten może spowodować nawrót dolegliwości. Studentka medycyny na Collegium Medicum w Krakowie, powoli wkraczająca w świat ciągłych wyzwań pracy lekarza. Szczególnie zainteresowana ginekologią i położnictwem, pediatrią oraz medycyną stylu życia. Miłośniczka języków obcych, podróży i górskich wędrówek.